İşletmelerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararların sistematik bir şekilde azaltılması ve mümkün ise ortadan kaldırılabilmesi için geliştirilen yönetim sistemine Çevre Yönetim Sistemi adı verilir.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, özünde doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan, risk analizleri tabanında kurulan bir yönetim modelidir.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Tarihçesi
Çevre Yönetim Sistemleri gerçek anlamda 1960 lı yılların başlarında ortaya çıkmıştır. 1970-1980 yılları arasında hazırlanmış olan yasalar ve yönetmeliklerle birlikte ciddiyeti kavranmaya başlanmıştır.1990 lı yılların başlarına gelindiğinde ise çevre kirliliğinin, yoğun sanayileşme sonucunda hızla artmasıyla birlikte Çevre Yönetim Sisteminin bir parçası olan “atıkların minimize edilmesi" kavramı önemli hale gelmeye başlamıştır. İşte bu noktadan itibaren çevre yönetiminin standardize edilmesi çalışmalarına ağırlık verilmiştir. Bu standardizasyon çalışmalarında birçok kurum ve kuruluş rol almıştır. Bunların başlıcaları, İngiliz Standartlar Enstitüsü (BSI), Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü (ANSI) ve Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) dur. Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) nun bir üyesi olan ve çevre yönetimi konusu ile ilgilenen 207 sayılı teknik komite (ISO/TC 207), iş dünyası ve hükümetler genelinde çevre ile ilgili şikayetler doğrultusunda, herkesin yararlanabileceği uluslararası bir rehber için çalışmalara başlamıştır. Belirlenen bu ihtiyaçlar doğrultusunda uluslararası alanda geçerli olabilecek bir standart oluşturma gereği ortaya çıkmıştır.
Öncelikli olarak bu komite (ISO/TC 207) sadece bazı üretim sektörlerinin kullanabileceği (nükleer, enerji, plastik vb.) örnekleme, test ve analitik metotları içeren standartlar oluşturmuştur. Günümüzde sanayide kullanılan 350 den fazla hava ve suyun kontrolü için oluşturulmuş standart mevcuttur. Oluşturulan bu standartlar pek çok ülkede çevre ile ilgili yasalara temel teşkil etmiştir. Daha sonra, ISO/TC 207 Teknik Komite dünya genelinde her sektörde uygulanabilecek çevre ile ilgili genel bir standart hazırlamıştır. Bu standart 1993 yılında oluşturulmuş ve çevre konusunda ortaya çıkan gelişmelere cevap verecek biçimde geliştirilmiştir. Çevre Yönetim Sistemlerine, çevre yönetim sistem denetimine, çevre ile ilgili etiketleme, hayat boyu değerlendirme konularına öncelik verilmiştir. 1996 yılı Eylül ayında komite bu standardı ISO 14000 başlığı altında dünya çapında kullanılması için tekrardan uyarlamıştır. Halen yürürlükte olan 2004 versiyonu, ISO tarafından 15 Kasım 2004 tarihinde yayımlanmıştır. ISO 14001 Standardının son versiyonu proses (süreç) odaklı, planla-uygula-kontrol et-önlem al döngüsünü üzerine kurgulanmıştır.
Kısaca ISO 14001 Standardı’nın tarihsel gelişimi şu şekilde özetlenebilir:
Çevreyi koruyucu tedbirleri uygulamaya koymak için 1973 de Avrupa birliği ilkeleri I. Eylem Planını yayımlamıştır.
1992 de ISO tarafından 14000 ailesi standartlarını geliştirmek için ISO/TC 207 Çevresel Yönetim Teknik Komitesi kurulmuştur.
1992 de Rio Deklarasyonu yapılmıştır.
1994 de TS 9719 standardı (Çevre Yönetim Sistemleri-Genel Özellikler) yayımlanmıştır.
1996 da EN ISO 14001 Standardı yayımlanmıştır.
ISO 14001 Standardı, 2004 yılında revizyon görerek son şeklini almıştır.
ISO 14001 Belgesi Nasıl Alınır?
Iso 14001:2015 Belgesini alma ile, çevre yönetimi sistem belgesine sahip olmasını ifade eder. Sistem Kalite Belgelendirme Ve Test Danışmanlık ISO 14001 Belgesi kuruluşu olarak ISO 14001 çevre standardı irdelendikten sonra çevre faktörünü etkileyen etkenler hangileri olduğu tespit edilerek belirlemekteyiz. Çevre kelimesinin ne anlama geldiği (hava, toprak, su, dogal kaynaklar), çevre düzenini bozan kirlenmesine neden olan çevrenın doğal dengesiyle oynayan hava, su, toprak kirliliği ve ses gibi etkenler. Iso 14001 Çevre Yönetim Sistemi Belgesi’ne sahip olmak için yapılan ilk adım kurum veya kurulusların bu sıstemı daha onceden kullanıyor olması gerekiyor. Uygulamalar konusunda acemi olan kişiler için geçecek olan zaman çok zorlu ve yorucudur. Bu sistem belgesini alma, bazı asamalar gerektirmektedir. ISO belgesine sahip olmak çok sıkıntılı bir zamandır. Iso 14001:2015 Belgesini alma sürecindeki ilk adım, Planlama’dır. Bu adımda sisteme bir yönetici belirlenir ve bir çalışma takımı kurar. Bu takım ilk olarak organizasyonun çevresel etmenlerini ve ters yonlerini tespıt eder. Legal sıralamaları sonuca bağlar. Projenin amacıyla istenilen hedefi bulunur. Personellerın bulunduğu yere hassasiyeti ve yeterli olup olmadığı alanda bilgilendirilmesi sağlanır. Nüshalar, iş takibi, teorıdeki emirleri, formlardaki nüshaları ve belge için gerekli tüm gereçler noktalanır. Diğer bir aşamada ölçmelerce gözlemlerdir. Kurum veya kuruluşların çevreye karşı siyasal ve hedef uygunluğu şekilsel olarak değişkenlerin tespiti yapılır ve bir ölçü şekli oluşturulur. Bu yolda organizasyonların legal biçimlendirilere uygun olmasına bakılır. Çevre etkeni eform ibreleri ve ölçme işlemler metodları kullanılarak kurum belirli zaman araklılarıyla teftiş edilir.
Sonuncu olarak Çevre Yönetim Belgesinin kurulma aşamasının son ayağı ise Geliştirme’dir. Bu ayakta sistemi geliştirmek için olması gereken yerler varsa bunlar belirlenir. Tezat yada noksan tarafları için noksan giderici ve engelleyici organizasyonlar hali hazırda bekletilir.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sisteminin Faydaları
ISO 14001 Çevre Yönetim Sisteminin uygulanması ile çevreye ve sürdürülebilir kalkınmaya verilen önem gösterilmekte ve böylece işletmeler, müşterileri için tercih sebebi olmaktadır. Bunun yanında, Çevre Yönetim Sistemini etkin bir şekilde uygulayan işletmelerde doğal kaynak tüketiminin azaltılması yoluyla maliyetlerinde azalma olduğu görülmüştür. Ayrıca mesuliyetle sonuçlanan olayların azalmasıyla birlikte sigorta maliyetlerinin de azaldığı gözlemlenmektedir.
Çevre, Avrupa Birliği entegrasyonunda da önemli konulardan birisidir. Bununla birlikte, Çevre ve Orman Bakanlığının yaptığı denetimler de ISO 14001 Standardının isteklerine paralellik göstermekte, ISO 14001 Standardının uygulanmasıyla mevzuat şartlarına uyum artmaktadır.
Özetlemek gerekirse, ISO 14001 Çevre Yönetim Sisteminin faydalarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
Ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlara uyum sağlanır.
İzin ve yetki belgelerinin alınmasını kolaylaştırır.
Ulusal ve uluslararası alanda itibar kazandırır.
Çevre etkilerinden kaynaklanan maliyetler düşer.
Doğal kaynakların etkin kullanımı sonucunda masraflar azalır verimlilik artar.
Müşteriye, çevre yönetimi için bir yükümlülük altına girildiği güvencesinin verilmesiyle, müşteri güveni artar.
Mesuliyetle sonuçlanan olayları azaltır dolayısıyla mali sorumluluk sigortası maliyetlerini düşürme potansiyeli sağlar.
Şirket faaliyetlerinden kaynaklanan kirlilik, kaynaktan başlayarak kontrol altına alınır ve kirlenme azaltılır.
Potansiyel tehlike durumlarının belirlenmesi sayesinde acil durum ve kazalara karşı hazırlıklı olunduğundan kayıpla sonuçlanan olaylarda azalma görülür.
İşyeri kalitesinin dolayısıyla işçi moralinin yükselmesi sağlanır ve işletmeye bağlılık artar.
Personele verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda çevre bilincinin artması sağlanır.
Yeşil üretim süreçlerinin önemli olduğu pazarlara girmeyi kolaylaştırır.